Podstawowa przemiana materii to określenie najniższego poziomu zapotrzebowania energetycznego, który jest niezbędny do utrzymania podstawowych funkcji życiowych organizmu. Te funkcje obejmują regulację temperatury ciała oraz prowadzenie kluczowych procesów metabolicznych, na których zależy prawidłowe działanie naszego organizmu.
Aby dokładnie ustalić wartość podstawowej przemiany materii, jednostka powinna być w stanie postu przez co najmniej 12 godzin po spożyciu ostatniego posiłku i przebywać przez co najmniej 8 godzin bez snu. Ze względu na trudności ze spełnieniem tych wymagań, często wykorzystuje się koncepcję przemiany materii w spoczynku. Wartość ta zazwyczaj nie odbiega znacznie od wartości podstawowej przemiany materii, choć bywa nieco większa.
Do czynników, które mogą zwiększać wartość podstawowej przemiany materii, należą:
- struktura ciała, gdzie masa mięśniowa przeważa nad tkanką tłuszczową,
- odpowiedni stan odżywienia,
- dysfunkcje endokrynologiczne, takie jak nadczynność tarczycy, która przyspiesza metabolizm,
- wzrost temperatury ciała lub niskie temperatury otoczenia,
- ciąża, karmienie piersią, menstruacja,
- stosowanie hormonów tarczycy lub testosteronu,
- substancje stymulujące, takie jak kofeina czy efedryna.
Z drugiej strony, czynniki mogące obniżać wartość podstawowej przemiany materii to między innymi:
- braki w odżywianiu,
- niedoczynność tarczycy,
- niektóre medykamenty, jak beta-blokery, stosowane w terapii niewydolności serca i nadciśnienia tętniczego.